Over dit project
Achtergrond
Pensioen is als water uit de kraan.
Pensioen is er. Echter, veel mensen vinden het maar lastig omdat het ingewikkeld is, en er veel jargon wordt gebruikt. Ook voelt het nog ver weg. En als het dan dichterbij komt, is het vaak niet leuk om over na te denken. Hoe kunnen we pensioen tastbaar maken? Dat is een maatschappelijke uitdaging waar we als Nederland voor staan; een vraagstuk van iedereen.
Om antwoord op deze vraag te geven, moeten we als pensioensector anders denken en anders met elkaar samenwerken. Daarom werken we binnen dit project, met een consortium van probleemeigenaren en een consortium van creatieve partijen, holistisch aan dit complexe vraagstuk. Het consortium van probleemeigenaren vertegenwoordigt verschillende perspectieven en belangen in de pensioensector. Het consortium van creatieven bestaat uit onderzoek- en ontwerpdisciplines om met nieuwe invalshoeken en een innovatieve aanpak de uitdaging aan te vliegen. We creëren gezamenlijk een lerend netwerk met nieuwe inzichten in een iteratief samenwerkingsproces waarin het perspectief van de doelgroep leidend is.
Iedereen wil oud worden, maar niemand wil oud zijn.
Voor de meeste mensen is het pensioen iets waar ze pas aan het einde van hun carrière bewust mee bezig zijn. Iedereen wil oud worden, maar niemand wil oud zijn. Mensen stellen het gesprek over later uit. Want een gesprek over de toekomst voelt altijd te vroeg, totdat het te laat is. Mensen kunnen zich geen voorstelling maken van de toekomst, de veranderende maatschappij en dus ook niet van hun financiële welzijn in de toekomst.
Activatie van werkenden rondom pensioen is een uitdaging waarbij er een gebrek is aan urgentie en handelingsperspectief. Handelen naar de lange termijn en effecten inschatten is psychologisch heel lastig voor mensen. De uitdaging ligt in het meer tastbaar en voelbaar maken van pensioen en in het koppelen van het handelen van nú aan de behoeften van de toekomst.
2. Doelstelling
Doel
In dit project streven we ernaar om de antwoorden op bovenstaande vragen te achterhalen, en in kaart te brengen welke handvatten we kunnen gebruiken om Nederlanders te activeren rondom hun pensioen. We kijken niet alleen naar nu, maar juist naar de toekomst. Hoe ziet die er uit? En hoe kunnen we daarvoor ontwerpen? Het uiteindelijke doel is het ontwikkelen van een oplossing om pensioen tastbaar te maken.
Onderzoeksvraag
Hoe kunnen we pensioen tastbaar maken vanuit de individuele beleving van mensen?
Waarom
Er is de afgelopen jaren veel veranderd in onze samenleving. Mensen worden steeds ouder en nog nooit hadden we als maatschappij zoveel ouderen. Er zijn minder werkenden ten opzichte van gepensioneerden. Mensen werken niet meer hun hele leven bij één werkgever, wisselen vaker van baan of gaan ondernemen.
Om het pensioenstelsel beter te laten aansluiten bij de veranderende samenleving, heeft het kabinet een nieuw pensioenakkoord gesloten met werknemers- en werkgeversorganisaties. Het pensioenakkoord moet het pensioenstelsel transparanter en persoonlijker maken. Maar wat betekent dit voor Nederlanders? Waarom voelen we dit niet? Hoe kunnen we mensen nieuwsgierig laten worden? Hoe kunnen we pensioen tastbaar maken?
Hoe kunnen we pensioen tastbaar maken vanuit de individuele beleving van mensen?
Problemen in de praktijk worden vaak direct vertaald naar een oplossing, en sluiten dan mogelijk niet aan bij motivaties, behoeften en gedrag van échte mensen. Wij geloven dat eerst het waarom achter de feiten onderzocht moet worden, om richting te geven aan mogelijke oplossingen. Eerst moet er begrepen worden wat de drijfveren, angsten en dromen voor de toekomst van mensen zijn. Ontwerpen voor sociale vraagstukken vraagt vaak om gedragsverandering van mensen en daarvoor moet de leefwereld duidelijk zijn. Zo kunnen we samen de toekomst verkennen.
Financieel welzijn voor later.
Het ‘pensioen’ is een begrip wat niet los te zien is; het is een onderdeel van ons financiële welzijn voor later. Om pensioen op een goede manier tastbaar te maken, en de oplossing te laten aansluiten bij de leefwereld van Nederlanders, moet het grotere plaatje van de uitdaging helder zijn. We kijken daarom niet alleen hoe de toekomst van ‘pensioen’ er uit zal zien, maar we kijken naar de toekomst van ‘financieel welzijn voor later’.
Pensioen tastbaar maken is een complexe maatschappelijke uitdaging.
Het vraagstuk is van iedereen. Er is niet één probleemeigenaar aan te wijzen. Dit soort vraagstukken vragen om een andere aanpak; een aanpak waarin anders wordt gedacht en anders wordt samengewerkt met de gehele sector. Hierbij gaat het niet alleen om de uitkomst, maar ook om het gezamenlijke proces. Het divergerende en convergerende karakter van ontwerpdenken helpt hierbij. Mensen kunnen moeilijk vertellen wat ze willen in een toekomst die onbekend is. En tegelijkertijd wordt een onbekende uitkomst als onzeker ervaren, waardoor er te snel concrete oplossingen worden bedacht. Door mensen mee te nemen naar een mogelijke toekomst, en zodoende die toekomsten voorstelbaar te maken, kunnen we het onbekende tastbaar maken.
Vaak wordt er vanuit feiten en statistische gegevens gewerkt aan oplossingen. Feiten geven aan dat er iets moet veranderen, maar niet hoe of wat er moet veranderen.
3. Aanpak
De drie stappen.
We werken in dit project in drie stappen: (1) Verdiepen, (2) Verbeelden en (3) Vernieuwen. In de eerste helft van de aanpak richten we ons op het juiste probleem oplossen. In de tweede helft van de aanpak richten we ons op de juiste manier van het oplossen van het probleem.
Stap 1. Verdiepen
Middels Research through Design en Contextmapping onderzoek, brengen we de drijfveren, motivaties en behoeften van Nederlanders in kaart rondom hun financiële welzijn voor later. Met design interventies gaan we gesprekken aan met mensen over mogelijke toekomsten, de rol van pensioen en hun visie hierop. In co-creatie met de partners bepalen we de onderzoeksfocus en -vragen.
Stap 2. Verbeelden
We creëren in co-creatie met de partners een gezamenlijke toekomstvisie voor financieel welzijn voor later, gebaseerd op het perspectief van de Nederlanders. Dit vormt de paraplu voor de te ontwerpen oplossing.
Stap 3. Vernieuwen
We ontwerpen een oplossing om pensioen tastbaar te maken en Nederland voor te bereiden op hun financiële toekomst. We werken dit uit tot een prototype om te testen. De oplossing wordt iteratief ontwikkeld in co-creatie met de partners en verschillende creatieve partijen.
4. Initiatiefnemers
We werken in een consortium van creatieve en culturele partijen om het vraagstuk echt anders aan te vliegen. Disciplines in het consortium zijn o.a. service en social design, strategie, marktonderzoek, design research, digitaal ontwerp, documentairemaker en fotografie.
Muzus is een service design bureau met een focus op complexe sociaal maatschappelijke vraagstukken. Al ruim 13 jaar ontwerpen we verrassende oplossingen met een positieve impact, en verdiepen ons in de doelgroep, hun leefwereld, de context en (toekomstige) latente behoeften. Zo verbeelden we verhalen tot verhelderend inzicht en visie op de toekomstige oplossing. We vernieuwen met innovatieve concepten, slimme diensten en toekomstbestendige visies die aansluiten bij de doelgroep én organisatie. Muzus werkt aan diverse maatschappelijke thema’s zoals zorg, inclusie, duurzaamheid, vergrijzing, langer thuis voor opdrachtgevers in het sociale-en commerciële domein. Daarnaast geven we trainingen en masterclasses over service design thinking, social design en contextmapping. En doceren service design vakken aan de TU Delft, Industrieel Ontwerpen.
Motivaction is een full service marktonderzoeksbureau met de focus op maatschappelijke vraagstukken. Ruim 2 decennia legt het team van experts zich toe op pensioenvraagstukken. De onderzoekers, gedragswetenschappers, brengen de leefwereld van Nederlanders rond dit onderwerp in kaart in relatie met de opdracht en agenda van de aanbieders. Motivaction is constant op zoek om de juiste match te bewerkstelligen met betrekking tot de aard van de regelingen, de wijze van communiceren en de risicohouding. En naar het creëren van bewustwording ten behoeve van het handelingsperspectief. Motivaction spreekt en betrekt met grote regelmaat de diverse stakeholders in het speelveld van pensioen: naast deelnemers zijn dat werkgevers, pers, politiek, wetenschap, ambtenaren, toezichthouders, maatschappelijke organisaties, sociale partners en de koepels. De kennis wordt omgezet in advies dat bijdraagt in oplossingen en concrete acties. De onderliggende vraag die in elk onderzoek meegenomen en beantwoord wordt: wat drijft mensen? Welke waarden, normen, behoeften verklaren de houding? De inzichten deelt Motivaction op seminars, via webinars en artikelen.
Think+DO is een design consultancy die organisaties adviseert en begeleidt in hun innovatie- en merkstrategie. Van visieontwikkeling tot en met implementatie. Dit vanuit een holistisch perspectief hoe er zowel op korte- en lange termijn waarde kan worden gecreëerd voor zowel de gebruikers als de organisatie. Daarnaast geeft Think+DO trainingen op het gebied van Design Thinking. Think+DO heeft diverse opdrachtgevers in zowel het commerciële- als sociale domein en is samen met TU Delft een langdurig onderzoekstraject gestart om innovatieprogramma’s in het commerciële veld, overheid en sociale domein te observeren en evalueren vanuit een sensemaking perspectief.
5. Deelnemende partijen
